Routines en rituelen: de sleutel tot rust en structuur

Alle ouders komen er vroeg of laat achter dat vaste gewoontes in de opvoeding het leven een stukje makkelijker maken. Misschien is het bij de opvoeding van sommige kinderen zelfs een noodzaak, maar ook bij kinderen die wat flexibeler ingesteld zijn, heeft een ouder profijt van routines en rituelen binnen het gezin.

Wat zijn routines en rituelen?

Routines en rituelen zijn de dagelijks terugkerende activiteiten die je steeds op een vast tijdstip uitvoert en daaraan steeds op dezelfde manier invulling geeft. Jij brengen bijvoorbeeld jouw baby dagelijks naar bed door het om 18.45 uur in bad te doen, de slaapzak aan te doen, een zacht liedje te zingen en het dan wakker en ontspannen in bed te leggen om te gaan slapen. Of jij hebt altijd in de ochtend om 7.45 uur een gezamenlijk ontbijt, waarbij de kinderen allemaal aangekleed aan tafel komen en daarna alleen nog hun tanden moeten poetsen voordat zij naar school gaan.

Routines en rituelen vallen onder de noemer regelmaat, één van de drie R-en die in de vorige eeuw vanuit de verpleegkunde overgewaaid zijn naar de opvoedkunde. In de kinderopvang gebruiken wij vaak de term structuur, waarbij wij bedoelen dat we de kinderen duidelijkheid geven over wat er gaat komen en wat er van hen verwacht wordt. Zoals het aankondigen aan de kinderen wat wij na het verschonen gaan doen of bijvoorbeeld de regels die wij met elkaar hebben afgesproken op de BSO. Structureren is zelfs één van de zes basis interactievaardigheden, die een nanny toepast op de groep.

Voorspelbaarheid

Als jij dagelijks op dezelfde manier en in dezelfde volgorde een routine herhaalt, dan wordt het voor een kind heel voorspelbaar wat er gaat gebeuren op een dag. Jouw kind kan erop vertrouwen dat de dag verloopt zoals het gewend is en dat geeft hem grip op zijn omgeving. Met name voor kinderen die niet zo makkelijk omgaan met verandering of met overgangsmomenten (zoals stoppen met spelen en gaan opruimen of van de groep af en naar buiten gaan), kan een routine een hele grote houvast zijn en een gevoel van veiligheid geven. Die veiligheid vormt altijd de basis voor een kind om zich te ontwikkelen en de wereld te gaan ontdekken.

Routine en rituelen stellen jouw kind ook in staat om te focussen op de dingen die nieuw zijn gedurende de dag. Omdat het niet meer hoeft na te denken over de gebeurtenissen die steeds hetzelfde zijn, gaan die min of meer op de automatische piloot en kan jouw kind zijn energie gebruiken voor het begrijpen van al die andere nieuwe prikkels die op hem afkomen. En zo werkt het voor volwassenen eigenlijk ook: als jij iedere dag dezelfde weg naar huis fiets vanaf jouw werk, dan hoef jij daar niet meer bij na te denken en houd jij headspace over om te reflecteren op de vergadering van die middag.

Die automatische piloot wordt gecreëerd door de rituelen die wij toevoegen aan de dagelijkse routine. Goede rituelen bestaan namelijk uit stappen die elkaar in een logische volgorde opvolgen. De ene stap leidt tot de volgende stap en door herhaling wordt deze volgorde steeds bekrachtigd. Het badje zorgt voor ontspanning bij jouw baby, waarna het aankleden in een warme slaapzak voor nog meer rust zorgt. Vervolgens hoort jouw baby een vertrouwd liedje dat helpt om verder te ontspannen en uiteindelijk rustig in slaap te vallen. Als jij dit stappenplan regelmatig herhaalt, kan zelfs alleen de laatste stap (het liedje) voldoende zijn om jouw baby ’s nachts weer in slaap te laten vallen als het wakker wordt.

Zet het bewust in, maar blijf flexibel

Op de groep maken wij graag gebruik van routines en rituelen. Wij hebben een dagritme met vaste tijden voor eten, slapen en vrij spel of activiteiten. Tijdens het kringgesprek bespreken wat wij die dag gaan doen en gebruiken wij dagritmekaartjes om dit concreet te maken voor de kinderen. En als het tijd is om op te ruimen, kondigt het opruimliedje bij de kinderen aan dat zij het speelgoed in de juiste doos mogen gaan opbergen. Eigenlijk hebben wij voor alle overgangsmomenten wel een liedje of een routine. Dit helpt de kinderen enorm om mee te gaan in het ritme en het helpt de nannies om de dag goed te structureren.

Denk eens na over welke routines en rituelen jij thuis al gebruikt gedurende de dag. Wat werkt goed, zowel voor jou als voor jouw kindje? Zijn er momenten waarop jij nog moeite hebt om het juiste ritme te vinden? Wat zou jij kunnen toevoegen of weglaten om de routine soepeler te laten verlopen?

Bedenk in ieder geval dat routines en rituelen er zijn om jullie te helpen, maar dat een te rigide toepassing ook juist weer een obstakel kan vormen in een soepel verloop van de dag. Soms lukt het niet om volledig vast te houden aan het tijdstip van het middagslaapje. Dan start je misschien later, maar dan biedt het ritueel mogelijk nog genoeg houvast om jouw kindje toch in slaap te krijgen. En soms kun jij niet het hele ritueel doorlopen, maar als het stappenplan vaak genoeg is herhaald, kun jij misschien een keer een stap overslaan. 

Veel succes met het vinden van de juiste routines en rituelen, het zal de dag voor jou en jouw kindje heel fijn laten verlopen!